Via een interactieve historische tijdlijn krijgen saaie tijdvakken plotseling betekenis

Hoe maak je voor leerlingen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs inzichtelijk wat er allemaal plaatsvond in een bepaald tijdvak? Dat kan binnenkort met een interactieve historische tijdlijn waar kinderen zelf beelden aan kunnen toevoegen. De Noordwijkse Methode (www.noordwijksemethode.nl) heeft deze tijdlijn in samenwerking met Barbara van Druten en Niki Koutouras van creatief bureau ARTvertisements (www.ARTvertisements.com) ontwikkeld. Ook hebben diverse Leidse musea en een aantal scholen bijgedragen zowel qua kennis als beeld. De tijdlijn bevat naast iconische beelden ook een alternatieve kijk op onze geschiedenis en biedt ruimte voor onbeperkte diversiteit aan extra beelden die de gebruikers kunnen toevoegen.

“Veel kinderen hebben geen idee wanneer gebeurtenissen plaatsvonden in de geschiedenis”, vertelt Frum van Egmond van de Noordwijkse Methode. “Door per tijdvak een kijkplaat te maken, wordt dit wel zichtbaar. Neem bijvoorbeeld de Egyptische piramides en de sfinx van Gizeh. Deze zijn al gebouwd in de prehistorie. Cleopatra leefde zo’n 2500 jaar later, in de Romeinse tijd. Op onze interactieve tijdlijn brengen we dat in beeld.”

Hoe fijn zou het zijn als we geschiedenistijdvakken visueel kunnen maken. Dan kunnen kinderen zien wat er nog meer gebeurde in dezelfde tijd als het onderwerp waarover ze aan het leren zijn. Dat was het basisidee waar Frum, Barbara en Niki mee aan de slag gingen.

“De tijdlijn is digitaal beschikbaar en heeft bij elk tijdvak een gekleurde lege balk waar kinderen en leerkrachten eigen beelden kunnen toevoegen. De tijdlijn is gebaseerd op de huidige SLO, maar op deze wijze kan élk perspectief en onderwerp aan bod komen. Dit is een antwoord op een actueel vraagstuk, waarbij er steeds meer behoefte is om op andere manieren naar gebeurtenissen uit de geschiedenis te kijken, zoals bijvoorbeeld de Gouden Eeuw en ons slavernij verleden. Scholen kunnen de tijdlijn zelf printen en naar eigen inzicht gebruiken.

De bedoeling is echter om de tijdlijn ook fysiek aan te gaan bieden zodat je deze kunt ophangen in je klas of op grotere schaal in de hal of een gang in de school. Het belangrijkste is de combinatie van een kijkplaat per tijdvak met beelden die je er zelf aan kunt toevoegen.” Op dit moment werken Frum, Barbara en Niki aan een beeldbank waarin rechtenvrije beelden te vinden zijn die je kunt toevoegen aan de tijdlijn. Deze beelden sluiten bijvoorbeeld aan bij thema’s als invloedrijke vrouwen, oude culturen en ontdekkingsreizen. Hierbij wordt naast het Westers-Nederlandse perspectief juist ook ruimte geboden aan wereldgeschiedenis.

Synergie door samenwerking

Waar het oorspronkelijke idee zo simpel leek, bleek de uitvoering een enorm project te zijn. “We dachten, je pakt een tijdvak met de leerdoelen van de overheid erbij, zoekt daar een plaatje bij en zet dat in een vak. We kwamen er echter al snel achter dat geschiedenis gaat over verhalen vertellen, en dat de tijdvakken dus ook verhalen vertellen. Maar welk verhaal kies je? En hoe breng je deze in beeld? En waar vind je geschikte, rechtenvrije beelden? Het was voor ons een groot avontuur in historisch denken.”

In het project wordt samengewerkt met de Universiteit Leiden, Museum Volkenkunde en het Rijksmuseum van Oudheden. Dankzij subsidie van de gemeente Leiden en van Impuls Open Leermateriaal krijgt de interactieve tijdlijn razendsnel vorm.

Frum, Barbara en Niki geven hierbij alle drie een eigen accent aan het proces. Daar waar Frum meer op concept, inhoud en educatieve ideeën zit, ligt Niki’s kracht in de vertaling hiervan naar een strategisch sterk creatief concept. Barbara’s kracht ligt in visuele communicatie en zij creëert de uiteindelijke beeldcollages van de tijdlijnen.

Frum: “Afgelopen jaar zijn we met vier scholen in Leiden van start gegaan. Dit jaar zijn daar zes scholen uit de rest van Nederland bijgekomen en vanaf januari zijn er nog eens 25 scholen die met de tijdlijn aan de slag gaan. Tot nu toe zijn alle scholen heel enthousiast. Het blijkt echt een toevoeging aan de lessen te zijn. Samen met deze scholen ontwikkelen we nu ook lesmaterialen.”

 

Heksenvervolging

“In ons onderzoek naar onderwerpen voor de interactieve historische tijdlijn kwamen we meteen alternatieve indelingen van de geschiedenis tegen, zoals de indeling die is ontwikkeld door de Black Archives: 10 x meer geschiedenis, of Big History, dat een veel breder perspectief op geschiedenis biedt. Ook zijn er historici die veel meer naar de ontwikkeling van samenlevingen kijken dan naar gebeurtenissen in 1 gebied. Uiteindelijk hebben we ervoor gekozen om eerst een tijdlijn te maken met beelden die in grote lijnen aansluiten bij de kerndoelen van de Nederlandse overheid en de Canon van de Nederlandse geschiedenis: Dit zijn toch de onderwerpen die op scholen behandeld worden.

Maar in die kerndoelen ontbreken veel onderwerpen”, vertelt Frum van Egmond. “De Vikingen en de Egyptenaren ontbreken bijvoorbeeld. Ook thema’s als dinosaurussen, de heksenvervolging en de geboorte van Christus worden niet genoemd. Wij hebben aan de tijdlijn ook het tijdvak 0 toegevoegd. Dat gaat over de oerknal, maar ook over het scheppingsverhaal van Adam en Eva. Volgens de kerndoelen zijn dit geen onderwerpen die aan bod moeten komen.”

De tijdlijn is niet alleen gevarieerd; hij is ook inclusief. Zo wordt waar mogelijk gebruik gemaakt van beelden van vrouwen en onze mooie multiculturele wereld.

Van Egmond: “En bij een onderwerp als de Gouden Eeuw hebben we het niet alleen over de rijkdom, maar juist ook over de slavenhandel die een van de bronnen was voor die rijkdom.”

“Soms zaten we met de handen in het haar”, vertelt Van Egmond lachend. “Welke onderwerpen en beelden moesten we nu kiezen? Dan was het fijn dat we onze experts van de Leidse universiteit en de musea konden raadplegen.  Zo zagen wij erg op tegen het tijdvak met de eerste en tweede wereldoorlog. Het leek ons verschrikkelijk om een heel tijdvak alleen met oorlogen te vullen. Het was een enorme eye opener, als niet-historici, dat de aanloop naar de eerste en tweede wereldoorlog een tijd was met bizar veel technologische, maatschappelijke ontwikkelingen. Regeringen konden dat gewoon niet bijbenen. Dan ontstaat er dus chaos. Eigenlijk zie je dat op een ander manier nu ook, door de uitvinding van internet.

We lopen nu tegen een nieuwe uitdaging aan. In het tijdvak van 1945-2000 is er bijna geen geschikt beeld te vinden zonder copyright. Blijkbaar is dit mede te danken aan Walt Disney, die ermee was begonnen om copyright op allerlei sprookjesfiguren te claimen. Zelfs beelden waarvan je denkt dat ze zo algemeen zijn, dat er geen copyright op zit, blijken dit wel te hebben. We moeten dus nu allerlei partijen aanschrijven om toestemming te krijgen. We vinden het belangrijk dat de beelden die we gebruiken zoveel mogelijk rechtenvrij zijn, zodat scholen hier ook mee aan de slag kunnen. Wikiwijs is hierbij ook een fijne partner.

We zijn niet klaar als de historische tijdlijn af is. We lopen over van de ideeën om op allerlei manieren met dit project verder te gaan. Één van onze wensen is om met de Europese Unie een Erasmus+ project te doen. Hierbij willen we scholen in verschillende landen laten werken over dezelfde tijdperiode vanuit het perspectief van hun eigen land. Bijvoorbeeld, hoe hebben bijvoorbeeld kinderen in Nederland, Duitsland en Italië de Tweede Wereldoorlog ervaren? Vervolgens kunnen ze dit met elkaar uitwisselen, zodat er al een veel bredere kijk op een geschiedenisperiode ontstaat.”

De interactieve tijdlijn wordt in het eerste kwartaal van 2024 geplaatst op Wikiwijs.

“Dan kunnen alle scholen in heel Nederland er gebruik van maken.”

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Frum van Egmond frum@noordwijksemethode.nl of 06-24743322 en Niki Koutouras niki@artvertisements.com  of 06-51273901.

 

Artikel voor IOL door Patrick Arink 11 december 2023