Burgerschap en De Noordwijkse Methode

Met de inwerkingtreding van de wet ter verduidelijking van de burgerschapsopdracht op 1 augustus 2021, zijn scholen verplicht om een doelgericht en samenhangend aanbod te formuleren voor burgerschap.

De verduidelijkte wet benadrukt de basiswaarden van de democratische rechtsstaat en de school als oefenplaats voor democratisch burgerschap. Scholen moeten hun burgerschapsonderwijs opnieuw onder de loep nemen, om na te gaan of ze voldoen aan de wet. Ze kunnen in hun beleid en visie verantwoorden hoe ze werken aan de volgende aspecten:

• Het nadrukkelijk en expliciet bijbrengen van respect voor en kennis van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat (wetsartikel a).

• Het beschrijven hoe ze met hun leerlingen werken aan de sociale en maatschappelijke competenties die nodig zijn om te functioneren in een pluriforme democratische samenleving (wetsartikel b).

• Het borgen van aandacht voor en kennis van soorten van diversiteit op het niveau van groepen en individuen en het bevorderen van de acceptatie daarvan (wetsartikel c).

• Het vormgeven van de school als oefenplaats voor democratisch burgerschap (wetsartikel d).

Uitgebreide informatie is te vinden via https://www.slo.nl/thema/meer/burgerschap/handreiking-burgerschap-bouwstenen/

Als een school met De Noordwijkse Methode werkt, zijn de bovenstaande aspecten volledig gedekt en aantoonbaar in het schoolprogramma. Hieronder wordt kort toegelicht vanuit welke invalshoeken en op welke wijze deze aspecten in De Noordwijkse Methode tot uiting komen.

 

Op welke manieren komt burgerschap terug in De Noordwijkse Methode

Burgerschap is een onderwerp dat op allerlei manieren geïntegreerd is in De Noordwijkse Methode. Hierbij worden twee pijlers onderscheiden:

• Burgerschap op persoonlijk niveau persoonlijke en sociale vaardigheden, executieve vaardigheden.
• Burgerschap op maatschappelijk niveau democratisch burgerschap.

In De Noordwijkse Methode staat centraal dat je een kind laat schitteren met zijn eigen talenten, zodat hij of zij van daaruit een positieve bijdrage kan leveren aan de wereld om hem of haar heen. Er wordt hierbij bewust een koppeling gemaakt tussen de persoonlijke ontwikkeling en de maatschappelijke ontwikkeling.

Burgerschap in de brede zin des woords zit hiermee op allerlei lagen volledig geïntegreerd in De Noordwijkse Methode.

Dit komt binnen De Noordwijkse Methode op de volgende manieren aan de orde:

• Het structureel inzetten van de volgende elementen in het programma:
• De inhoud van themalessen
• Denkbubbels
• De uitwerking van het begrip Aandacht als basis voor al het leren.
• De Gouden Schoolregels
• Lessen in persoonlijke en sociale vaardigheden
• Vormgeven van een betrokken schoolgemeenschap met afspraken vieringen en rituelen.
• Positief contact tussen docenten en leerlingen en tussen leerlingen onderling.
• Leervaardigheden en executieve vaardigheden
• Lessen persoonlijke en sociale vaardigheden + luisteren, mening geven.

Hieronder wordt een uitwerking gegeven van de bovenstaande onderdelen van De Noordwijkse Methode.

 

Specifieke thema’s gericht op burgerschap

Vanuit het thematische aanbod wordt burgerschap behandeld. Namelijk in de volgende thema’s:

1. Thema Staatsvormen en staatsinrichting: geschiedenis Nederlandse staatsinrichting, rechten van het kind en de mens, verschillende staatsvormen in de wereld.
2. Thema Wereldgodsdiensten: Christendom, Jodendom, Islam, Hindoeïsme en Boeddhisme.
3. Thema Reisbureau Europa: met name de Europese Unie en Europese cultuur.
4. Thema Reisbureau De Wereld: met name het vergelijken van cultuur, bestuur, welvaart en levensbeschouwing in verschillende landen.
5. Thema Invloedrijke personen: met name de universele rechten van het kind en van de mens.
6. Thema Vaderlandse geschiedenis: de Canon van Nederlandse geschiedenis.
7. Thema Je eigen stad of dorp: met name besef van cultureel erfgoed en lokaal bestuur.
8. Thema Communicatie: met name culturele verschillen in regels voor sociaal verkeer.

 

Gebruik van de Denkbubbels voor kritisch denken en informatieverwerking

De Denkbubbels zijn een set vragen waarmee je alle aspecten van een onderwerp kunt onderzoeken. Het doel van de Denkbubbels is dat kinderen van jongs af aan de gewoonte aanleren om de wereld om hen heen en informatie die op hun pad komt, kritisch te onderzoeken.

De Denkbubbels zijn een integraal onderdeel van alle lessen van De Noordwijkse Methode. Hiermee komen de vaardigheden gekoppeld aan de Denkbubbels dus dagelijks aan bod in het onderwijs vanaf groep 1.

De Denkbubbels bestaan uit de volgende concepten:

Onthouden en begrijpen: Waar gaat de nieuwe informatie eigenlijk over? Wat heb ik gezien of gehoord? Wat is dit? Hoe zou ik het samenvatten?

Kritisch denken: Hoe weet ik dat het klopt? Hoe kan ik dit onderzoeken? Is het een feit of een mening? Wat is de bron?

Verbanden leggen: Waar heeft het nog meer mee te maken? Waar hoort dit bij? Welke kenmerken passen hierbij? Wat is de oorzaak en wat is het gevolg?

Perspectief nemen en empathisch vermogen: Hoe zou ik erover denken als ik iemand anders was? Als ik in een andere tijd leefde? Als ik in een ander land woonde?

Persoonlijke relevantie: Wat heeft dit onderwerp met mijzelf te maken? Wat vind ik ervan? Hoe sluit het aan bij de actualiteiten? Wat heeft het voor invloed op mijzelf, mijn familie, mijn dorp, mijn land of mijn vrienden?

Creatief denken: Hoe zou het anders kunnen? Welke oplossingen zou ik kunnen bedenken? Hoe zou ik willen dat het zou zijn? Welke combinaties kan ik maken tussen dit onderwerp en andere ideeën?

Waardebepaling: Is het belangrijk? Voor wie is het belangrijk? Waarom is het belangrijk?

Andere algemene kenmerken van de atelierlessen relevant voor burgerschap

Atelierlessen met een breed aanbod van vakken en werkvormen

De Noordwijkse Methode werkt met ateliers, waarin de leerkrachten vanuit hun eigen talent en interesse zelf de lessen ontwerpen aan de hand van een overkoepelend thema. Hierdoor leren de leerlingen wat de samenhang is tussen allerlei vakgebieden en onderwerpen. De lessen worden rechtstreeks gekoppeld aan de kerndoelen voor het basisonderwijs.

Er is een breed aanbod van ateliervakken, zodat kinderen zich op allerlei manieren kunnen ontwikkelen en kennis kunnen maken met zichzelf en de wereld. Door te reflecteren op nieuwe informatie en op je eigen mening hierover, krijgen leerlingen inzicht in wie ze zijn, wat er speelt in de wereld, wat hun talenten en keuzes zijn.

Er is steeds aandacht voor de internationale dimensie van de lesstof. Door te oefenen met perspectief nemen (hoe kijkt iemand vanuit een andere invalshoek naar deze situatie), leren kinderen omgaan met pluriforme meningen en krijgen ze begrip voor de standpunten van anderen. Andere culturen worden vanuit een positieve invalshoek benaderd.

Samenwerking met de buitenwereld is een belangrijke pijler voor de atelierlessen. Bij elk thema worden gastsprekers uitgenodigd met een relevant beroep of expertise. Daarnaast zijn er tijdens elk thema excursies naar bijvoorbeeld musea, natuur, waterleidingsbedrijf, gemeentehuis e.d.

 

Geomuur en historische geschiedenistijdlijn

Alle atelierlessen worden gekoppeld aan tijd en plaats door bewust alle onderwerpen van de atelierlessen te koppelen aan de historische tijdlijn en aan de kaart van Nederland, Europa en de wereld. Daarnaast vind je op veel Noordwijkse Methodescholen een grote wand in de centrale hal, waarop een wereldkaart geprojecteerd is. Deze wordt gekoppeld aan de atelierlessen, actualiteiten en dagelijkse trivialiteiten.

 

Aandacht als basis voor al het leren

De Noordwijkse Methode sluit aan bij wetenschappelijk onderzoek over leren, universele leerprincipes en relevante onderwijskundige theorie. Om te komen tot alle leervoorwaarden zoals welbevinden, betrokkenheid, autonomie, relatie, competentie, nieuwsgierigheid, heeft De Noordwijkse Methode het begrip aandacht uitgewerkt.

Hierbij staan de Gouden Schoolregels centraal. Deze dienen als uitgangspunt om kinderen op de basisschool alles te leren over persoonlijke ontwikkeling, sociale vaardigheden, gemeenschapszin en omgang met sociale regels.

Aandacht komt terug in alle facetten van de school en is grofweg verdeeld in 3 pijlers:

De school als gemeenschap waarin iedereen verbondenheid voelt bij elkaar.

– Gemeenschapsgevoel door aandacht voor elkaar
– Open en frequente communicatie
– De Gouden Schoolregels
– Voorleven door docenten
– Schoolregels
– Vieringen, gebruiken en rituelen

Integratie van sociale vaardigheden in het lesprogramma.

– Integratie van de sociale-, persoonlijke- en leervaardigheden in het gehele lesprogramma: leren doe je met je hele lichaam!
-Integratie van relevante werkvormen gekoppeld aan wereldoriëntatie, lezen en taal: Samenwerken, discussiëren, debatteren, presenteren, schrijven.
– Enkele voorbeelden:
Gymles: samenwerken, grenzen verkennen, omgaan met winnen en verliezen, elkaar helpen, doorzetten.
Toneelles: emoties uiten en herkennen, presentatietechnieken, houding, oefenen met sociale situaties.
Taal en rekenen: leren plannen, volgehouden aandacht, inzicht in je eigen leren, oplossingsgericht werken.
Ateliers: samenwerken, zelfsturing, eigenaarschap, talenten ontdekken

Wekelijkse lessen in sociale en persoonlijke vaardigheden.

– Kinderen leren nadenken over zichzelf: Wat wil ik eigenlijk? Wat vind ik eigenlijk? Van daar uit is het belangrijk dat je een breed repertoire aan gedragsmogelijkheden hebt waaruit je kunt kiezen in verschillende sociale situaties.
– Sociale vaardigheden bekijken vanaf een metaniveau, reflecteren en nadenken over sociaal gedrag, mogelijkheden en consequenties.
– Signaleringsfunctie voor docenten: Wat speelt er in mijn groep en bij de individuele kinderen?
– Aandacht voor het hoe en waarom van regels in het sociale verkeer en beleefdheidsvormen.

Internationale waarden en uitgangspunten bij De Noordwijkse Methode

De Noordwijkse Methode heeft een internationaal karakter en richt zich op kinderen uit verschillende landen, met verschillende achtergronden en verschillende culturen. Er wordt expliciet gekeken naar de kracht en de talenten die verschillende culturen met zich meebrengen. Hierbij wordt aandacht besteed aan de positieve overeenkomsten tussen alle godsdiensten en levensbeschouwingen.

Dagelijks komt de diversiteit  van de wereld onze school binnen via de actualiteit en de media. We leren kinderen hiermee om te gaan, zodat ze goed voorbereid zijn op het leren, leven en werken in onze internationaal georiënteerde samenleving en op een respectvolle manier kunnen omgaan met de wereld om hen heen.

De Noordwijkse Methode gaat uit van de constante interactie tussen het kind en de wereld om zich heen. Daarom zijn zowel waarden voor het individuele kind, als waarden voor de interactie met de wereld benoemd. Deze zijn leidend in alle aspecten binnen het curriculum. De waarden sluiten aan bij de Universele Rechten van de Mens en de Universele Rechten van het Kind, zoals de Verenigde Naties deze opgesteld hebben in combinatie met de Nederlandse grondwet met de daarbij behorende wetgeving.

 

Engelse Taal

De Noordwijkse Methode moedigt de scholen aan om Engels aan te bieden vanaf groep 1. Kennis van een taal is een basisvoorwaarde voor een goed contact met andere culturen.

 

Overzicht internationale waarden en uitgangspunten van De Noordwijkse Methode

Aansluiting bij de kerndoelen van de overheid

Alle activiteiten van De Noordwijkse Methode sluiten aan bij de kerndoelen van de Nederlandse overheid. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de kerndoelen uit het meerjarenvolgsysteem van De Noordwijkse Methode. Deze doelen komen cyclisch terug in het programma.

 

Burgerschap

Kerndoel 36, 37, 38

 

Participatie en bestuur

Organisatie van de samenleving met de trias politica: wetten, justitie en politie

Universele verklaring van de rechten van de mens

Universele verklaring van de rechten van het kind

Kennis over de democratische rechtstaat en politieke besluitvorming (zie ook aardrijkskunde)

Multiculturele samenleving

Waarden en Normen: vooroordelen, stereotypen, emancipatie

Vrijheid van meningsuiting

Oprichting van de Europese Unie, Europese samenwerking en bestuur

Bestuur: Monarchie, republiek, democratie, dictatuur

 

Geschiedenis van de Nederlandse Rechtstaat (zie ook geschiedenis)

Het ontstaan van de Nederlandse rechtstaat: van Republiek tot Koningshuis

Het ontstaan van de zeven Nederlanden, Alva wordt verdreven uit Nederland

Canon: Willem van Oranje, stadhouder en grondlegger van het Nederlandse koningshuis

Canon: Johan van Oldenbarneveldt, spanningen in de Republiek, de gebroeders de Witt

 

De Franse Revolutie en Napoleon in Nederland

Het ontstaan en de gevolgen van de Franse Revolutie

Vrijheid, gelijkheid en broederschap

De guillotine

Canon: Hugo de Groot, begin van het internationale recht

Canon: De Patriotten, democratisering van de Republiek

Canon: Napoleon Bonaparte en Nederlandse bezetting

Invoering van de burgerlijke stand

 

Het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden

Canon: Koning Willem I,

Canon: Invoering Grondwet, parlementair stelsel, algemeen kiesrecht

Canon: Aletta Jacobs, opkomen voor gelijke rechten

De geschiedenis van ons koningshuis en de democratie*

 

Maatschappelijke ontwikkelingen na 1945

Canon: Marga Klompé, het oprichten van de verzorgingsstaat

 

Wereldgodsdiensten (onderdeel burgerschap)

Kenmerken, spreiding, rituelen en gebruiken, invloed op de inrichting van de wereld:

Christendom

Islam

Jodendom

Boeddhisme

Hindoeïsme

 

Sociale en persoonlijke vaardigheden

Kerndoel 34, 36, 37

Persoonlijk leiderschap

Jezelf aansturen

Zelfvertrouwen

Eigen mogelijkheden, kenmerken, wensen, gevoelens, beperkingen en voorkeuren ontdekken

Ontdekken dat veel eigenschappen en vaardigheden niet vastliggen maar ontwikkeld kunnen worden
Mening vormen en uiten
Positief denken over jezelf
Omgaan met emoties, herkennen en uiten

Positief omgaan met elkaar

Iedereen is anders

Rekening houden met verschillende culturele en sociale waarden en normen

Inlevingsvermogen, perspectief nemen

Complimenten geven en ontvangen*

Samen spelen

 

Omgaan met sociale regels

Beleefdheid

Inzicht in de redenen voor sociale regels en positieve omgangsvormen
Weerbaarheid en grenzen aangeven
Kennismaken

 

Seksuele voorlichting en persoonlijke verzorging

Beleving van seksualiteit: positieve en negatieve aspecten

Geslachtsorganen functie en verzorging (zie ook biologie)

Voortplanting/ontstaan zwangerschap

Voorbehoedsmiddelen en SOA’s

Sociale en culturele invloeden: media, pornografie, religie (besnijdenis), sociale druk

Gelijkwaardigheid van seksen inclusief homo, lesbie, transgender, biseksueel

 

EHBO vaardigheden

Eenvoudige eerste hulpvaardigheden

 

Leervaardigheden 

 

Inzicht vaardigheden

Kritische informatieverwerking

Onderzoeksvaardigheden

Verbanden leggen en oorzaak gevolg relaties

Perspectief nemen

Probleemoplossen en ontwerpen

Persoonlijke relevantie

Waardebepaling

 

Executieve vaardigheden

Nieuwsgierigheid en vragen stellen

Onthouden en begrijpen

Eigenaarschap (doelen stellen en gericht zijn op groei mindset)

Concentreren en ontspannen

Taakinitiatie (zelfstandig met werk beginnen)

Doorzetten (focus en volgehouden aandacht)

Plannen en organiseren

Zelfreflectie

Samenwerken